Ja, achteraf is het altijd makkelijk wat je had moeten doen. Alleen als ik terug kijk en naar de rotzooi kijk waar ik inzit weet ik eigenlijk ook niet goed hoe ik het anders had moeten doen. De business starten en ondanks grote problemen begon heel enthousiast zoals veel dingen. En toen gingen er dingen mis, opstartproblemen, problemen met personeel, onwetendheid, onervarenheid. Terugkijkend allemaal heel gewoon opstartproblemen van elke nieuwe business door een onervaren businessman. En verhuizen naar dit huis en de business mee laten gaan begon ook heel enthousiast en was en leek een droom te mooi om waar te zijn. Alleen op dat moment waren er klanten en was er nog behoorlijk wat geld als reserve en investeringen die geld opleverden naast de business. En ik had twee jaar gepland om ‘boven de nullijn’ uit te komen. Dat zou of had toch genoeg moeten zijn.
En toen kwam de business niet van de grond, of niet goed genoeg. En klanten wilden dingen die niet konden of hadden het geld niet om projecten door te zetten. En wist ik niet hoe Filipijns personeel te managen. En voelde ik me alleen gelaten door m’n partner (maar ik snap nu beter wat er gebeurde toen). En toen klapte de economie volledig in elkaar. En dat leek me een kans, want ik kon nog steeds relatief goedkoop produceren, alleen kocht er niemand meer, prijs was geen issue meer. En toen overleed m’n vader en was het geld op en leende ik dus geld, wat ik m’n hele leven nog nooit gedaan had op die manier. Maar ik hoopte nog steeds dat de business ‘ergens’ toch een keer moest gaan werken. En ik bleef werken, bleef hard werken, bleef hard doorwerken, alleen aan projecten die niet zo verstandig waren onder voorwaarden die niet zo verstandig waren. Maar wat moest ik anders? Ik zag geen alternatief (en achteraf eigenlijk ook niet).
En toen kreeg ik een ongeluk, en het bedrijf liep door, alleen met minimale supervisie. En ik bleef werken, zelfs vanuit het ziekenhuis, want wat moet je anders en ik vind het ook leuk om te werken. En ja, het personeel moet betaald worden en je moet ook leven, dus ik gebruikte ‘gemixt geld’, geld dat eigenlijk ergens anders voor bedoeld was. En zo dus geleidelijk meer schulden, heel verborgen, heel indirect, want het bedrijf betaalde nog steeds het huis en de electriciteitsrekening en zo. En een klein salaris, maar dat was niet genoeg.
En toen nauwelijks klanten meer, dus ik greep alles wat ik kon. Achteraf niet verstandig, maar ja, dat weet je achteraf. En nog steeds, wat had ik anders moeten doen, kunnen doen? Gewoon stoppen? Maar dan had ik helemaal niets. En iemand met een idee voor een groot project. En hij had een investeerder. En ik houd van grote projecten en het zijn dingen die je hier goed kunt doen, dat soort projecten. En ik deed al geruime tijd zaken met hem, we hadden regelmatig contact, dus ik vertrouwde hem, zelfs toen een factuur laat betaald werd. En de ene factuur werden er twee, en de twee werden er drie. Maar in die tijd had ik één van de grootste privé problemen uit m’n leven, dus het bedrijf was even niet de hoogste prioriteit.
En toen kwam er een investeringsvoorstel van iemand die heel ‘close’ is. Te mooi om waar te zijn, maar ergens ook goede argumenten waarom het zou werken. En ik had het geld zo, zo nodig. Dus risicovol, ja, ondanks wat indirecte zekerheden.
En toen stopte ook mijn andere investering, ook bij iemand die ik vertrouwde, waar ik al zes jaar of zo zaken mee gedaan had. En die zat in dezelfde situatie, was ook weer afhankelijk van anderen.
En toen was het geld echt op, kon ik dingen echt niet meer betalen. Dus wat doe je dan, je moet toch eten. Dan gebruik je dus alle cash waar je maar op de een of andere manier aan kan komen. En betaal je dingen niet meer die je niet direct raken. Dan zorg je dat er eten is, probeer je het huishouden zo goed en zo kwaad als je kunt aan de gang te houden, betaal je electriciteit en telefoon en zo. En hondevoer natuurlijk, want honden laat ik niet maar zo achter, net als de meeste mensen kinderen denk ik niet maar zo weggeven.
En het irritante in het hele verhaal is dat ik graag werk, dat ik zelfs meestal hard werk, ook als er niet echt klantenwerk is. Dat ik ook best een baan zou willen accepteren. Alleen daarvoor ben ik op de een of andere manier (nog) niet geschikt. Dus ja, ik deed en doe m’n best om klanten en zo zo goed mogelijk van dienst te zijn, om nieuwe klanten te vinden. Maar dat lukte dus niet. Dus wat moet je dan?
En het huis verkopen? Ja, dat had misschien gekund. Maar had het iets opgelost? Direct wel, maar als het geld van het huis op is of zou zijn zou ik weer in dezelfde situatie zitten, zou ik nog steeds klanten niet goed van dienst zijn of zoiets of zou ik nog steeds niet goed functioneren in een baan. En wat de meeste mensen wellicht niet weten is dat ik juridisch het huis niet eens kon of kan verkopen. In de Filipijnen mogen buitenlanders geen onroerend goed bezitten. Dus moet je truuks verzinnen om een huis te kopen. En ja, dat doe je met je partner en in goed vertrouwen. En het huis is natuurlijk ook niet een huis wat je ‘zo even verkoopt’.
En dan kom je erachter dat mensen van je gestolen hebben, van geld dat jij geleend hebt om te overleven. Maar dan bedenk je ook dat die mensen helemaal nergens naar toe kunnen, helemaal niets hebben. Dus ja, ik snap nu dat mensen stelen, gewoon stelen om te overleven. Dat doe ik ook, alleen wel met de bedoeling om het terug te betalen, met rente, als het kan, als ik de kans weer krijg om geld te verdienen. Of inderdaad, als het huis verkocht wordt, want dat is er natuurlijk toch op de een of andere manier wel als reserve.
En toen dus maar weer opgestaan. En proberen klanten te vinden. En heel veel extra doen, heel veel ‘the extra mile’ gaan. Maar dat werkt dus ook niet. Of mensen zien het niet. Want ze zien alleen maar dat ene ding dat niet opgelost is, dat ene ding dat ze willen. Dus dan moet ik zakelijk maar veel harder zijn? Misschien, maar zo zit ik niet in elkaar en ik geloof daar ook niet in. Ja, betere afspraken had ik moeten doen en zal ik ook doen. Hoewel, met een aantal klanten loopt het wél goed. Dus een aantal klanten stellen wél op prijs wat ik doe en hoe ik het doe.
En ja, het gaat iets beter, ik ben meer mezelf, heb meer zelfvertrouwen. En nee, ik ben nog niet uit de financiële zorgen. Maar ik maak me er ook niet zo druk meer over, want als dingen echt niet kunnen, kunnen ze dus echt niet. Of als de prijs te hoog is.
En nee, ik had nooit gedacht dat ik in een situatie als deze terecht kon komen. Schulden hebben om te eten, om te consumeren? Dat is toch gewoon dom? Ja, dat is zo, maar als je het gevoel hebt dat je met de rug tegen de muur staat, als je geen inkomen hebt, als alles om je heen, als er teveel dingen geleidelijk aan fout gaan en je niet weet hoe je het moet stoppen? Ja, dan snap je andere mensen in een soortgelijke positie ook beter. En heb je spijt dat je zo hard bent geweest in oordelen over die andere mensen. Dus ik hoop dat die mensen waar ik zo hard tegen ben geweest me willen vergeven, in het bijzonder m’n zus. Want ik wist niet hoe het was, en nu nog steeds niet, want met kinderen en zonder kapitaal achter de hand moet het honderd of duizend keer erger zijn.
Ja, achteraf…